Culturele en landschappelijke parels
verbonden door de Eem

Rivier de Eem

De Eem is een van de weinige rivieren in Nederland die volledig op Nederlands grondgebied ligt. Aan het eind van de 12e eeuw is de rivier pas echt ontstaan. De Eem heeft verschillende namen gehad: Eem, Eems, Hemus, Hemes, Amer en Hamer allemaal verwijzen ze naar het water. De rivier speelde een grote rol in de afwatering van het omliggende land. En het was een belangrijke vaarweg voor het handelsverkeer, onder andere om bier uit Amersfoort te halen.

De rivier de Eem wordt gevoed vanuit een groot aantal beken, die alle op de Veluwe ontspringen. De Heiligenbergerbeek, de Barneveldse en de Lunterse Beek zijn de bekendste hiervan. Ook het Valleikanaal loost water op deze rivier. Omdat het hele stroomgebied in ons land ligt, is deze 18 km lange rivier de enige totaal Nederlandse rivier. De beken komen in Amersfoort samen en vanuit de Koppelpoort stroomt het water naar het Eemmeer, vroeger de Zuiderzee en later het IJsselmeer. Niet alleen het water, maar ook veel zand wordt vanuit de Veluwe meegevoerd. Voor de scheepvaart van en naar Amersfoort is en was uitdiepen van groot belang. Deze stad had vroeger het recht hiertoe mannen uit de aanliggende plaatsen op te roepen om daarbij te helpen. De verzanding van de Eemmond bij het Eemnesser Raboes wordt tegengegaan door strekdammen, waarop voor de navigatie van de scheepvaart lichten zijn geplaatst.

Nog steeds zijn er commerciële activiteiten langs de rivier, op andere plaatsen zien we tekenen van oude industrie. Ooit was bier een belangrijk handelsproduct. Glasfabrieken vervaardigden de verpakking en kalkovens leverden bouwmateriaal voor huizen en fabrieksbouw. Nu zien we o.a. cementovens en zand- en grindhandel, die nog van aan- en afvoer van schepen gebruik maken.

Diverse jachthavens en gebouwen van roeiverenigingen zijn tekenen van toeristisch gebruik van de rivier. Vissers zitten langs de oevers om in het heldere water, dank zij diverse zuiveringsinstallaties, hun geluk te beproeven. De Grote en de Kleine Melm (ondiepten) bij Soest met oude boerderijen op de oevers zijn fraaie plekken, die vanaf de rivier b.v. met de fietsboot Eemlijn goed te zien zijn.

Het landverkeer maakt gebruik van enkele bruggen: de Eembrug en Koppelbrug in Amersfoort, de nieuwe Malebrug (alleen voor voetgangers en fietsers), de brug voor de A1 en daarnaast de historische ophaalbrug van Eembrugge. Vlak bij de Eemmond, bij Eemdijk, bevindt zich een pontje, dat van maart tot oktober alleen op werkdagen vaart.

Voor de waterhuishouding in de polders liggen er diverse gemalen langs de rivier: het moderne gemaal Malesluis (1971), en de historische, nu gemoderniseerde gemalen Zeldert en Eemnes. Laatstgenoemde ligt naast de oude sluis (1651), die scheepvaart via de Eemnesser Vaart op Eemnes mogelijk maakte. Hier, maar ook elders langs de rivier, is de grote vogelrijkdom te bewonderen. Bij de recente landinrichting (ruilverkaveling) is goed rekening gehouden met de natuur.

De Stichting Eemsnoer heeft zich tot doel gesteld om de bekendheid van de Eem te vergroten.